Deze blog gaat over het oudhollandse gerecht Poffert, ook wel ketelkoek genoemd uit Groningen. Het is onderdeel van de serie Nederlandse streekgerechten die nog zeer de moeite waard zijn om te bereiden in hun authentieke vorm of in een mooie nieuwe versie. Deze blog is een tikkeltje chauvinistisch, gelardeerd met oorsprong en geschiedenis en uiteraard geserveerd met een mooi recepten.

Vroeger rond 1850, toen alles nog duister en eng was, hadden de Groningers last van nachtmerries (merrie = mare = nachtspook)! Deze spoken, vaak zonder hoofd, waren wel aanwezig maar niet altijd zichtbaar en verschenen in je dromen (vandaar ons hedendaagse woord nachtmerrie). Om de aanwezigheid van een ‘nachtmerrie’ met een test (alphimantie) aan te tonen, kun je in de keuken meelspijzen bereiden zoals pannenkoeken, poffert of meelzak. Worden de meelspijzen niet gaar dan was er een nachtmerrie aanwezig. In Groningen bouwden ze herbergen langs de Hoensdiep voor de schippers van de trekboten. In het huidige dorpje De Poffert stonden drie herbergen, de meelzak, de pannekoek en de poffert, in de volksmond werd deze plek dan ook “De Povvert en de Pankouk” genoemd naar de herbergen en de aldaar geserveerde gerechten. De namen van de meelspijzen verjoegen natuurlijk de “nachtmerries” bij de gasten en garandeerde een goede nachtrust.

Maar, hoe heet Poffert eigenlijk?

Let op daar gaan we: ketelkoek, trommelkoek, boffert, jan-in-de-zak, broeder, zakkoek en nu even op adem komen en verder, blinde dirk, poting, sakmeel, pork-in-’t buul, en klont.

Als je goed leest dan zie je twee bereidingswijzen die uit de namen tevoorschijn komen, de zak (van linnen) en de ketel (een tulbandvormige pofferttrommel).

Wat is een poffert of ketelkoek?

Het is een oudhollands streekgerecht (17^de eeuw) bestaande uit meel en melk vaak met krenten en rozijnen geserveerd met gesmolten boter en een warme stroopsaus.

Is het een wereld gerecht?

Wij Nederlanders hielden tijdens de VOC tijd van bootje varen dus dit makkelijk te maken gerecht kwam op de walvis vaart terecht onder de naam zakkoek en op de Oost-Indische vaart als broeder. In Sri Lanka werd het gerecht bekend als burudala (1640 – 1796) en in de Zuid-Indiase stad Cochin (1663 tot 1795) bestaat nog steeds onder de naam bruder brood. In Nederlands-Indië bestaat roti kukus, bijna hetzelfde als ketelkoek, boze tongen beweren dat de Nederlanders dit gerecht naar Nederland hebben gebracht, maar dat negeren we natuurlijk want deze serie gaat over Oudhollandse streekgerechten!

Hebben we recepten van Poffert?

De familie Alderda uit Groningen was zo vriendelijk om een huisbijbel met aantekeningen en een handgeschreven kookboek bij te houden. Ze woonden in kasteel Menkemaborg (1717-1750) in de 18^de eeuw en hebben twee poffert recepten opgeschreven en noemde het Boffert. Deze zijn de eerste bekende recepten van Poffert in Nederland en zijn gemaakt met meel, melk, eieren, kaneel, sucade, en krenten.

Modern recept

Ik ga er even van uit dat je geen poffertpan of linnen zak in de keuken hebt slingeren. Dus deze maak je gewoon in de koekenpan met antiaanbaklaag (keramisch is het beste).

Ingrediënten

250 g boekweitbloem (of gewone bloem), gezeefd

5 g gist of 10 g verse gist

200 ml halfvolle melk

1 ei

200 g sultana, rozijnen en krenten

50 g roomboter

Bereiding

Verwarm de melk en giet de helft in een kommetje met de gist en laat 5 minuten staan.

Doe de bloem in een kom met een snufje zout. Voeg het ei toe en de melk plus het gistmengsel. Roer tot een glad beslag en bedek met een vochtige theedoek. Zet op een warme plek bij de verwarming en laat het beslag een uur rijzen. Door het rijzen krijg je een hoge luchtige poffert of ketelkoek.

Spatel de rozijnen en de sultana’s door het gerezen beslag.

Zet een koekenpan met de boter op een laag vuur, zorg dat ook de zijkanten beboterd worden.  Giet het beslag in de pan en bedek met een deksel of groot bord, laat 40 minuten gaar worden. Draai nu de ketelkoek om met de deksel en laat nog 15 minuten garen (bruinen).