Deze blog gaat over de eetgewoontes tijdens het paasfeest en de daarmee verbonden tradities. Met name over paaseieren en de brengers daarvan zoals de paashaas en de kerkklokken. Nu ben ik zelf niet godsdienstig opgevoed en daarom begin ik met een korte simpele intro over wat Pasen nu eigenlijk is. Hou in gedachte dat vroeger er allerlei regels waren over wat je wel en niet mocht eten tijdens de vastendagen, tegenwoordig trekken de meeste mensen zich daar niets meer van aan en daardoor zijn die regels ook veel minder bekend.

Hoe was het ook alweer?

Op witte donderdag zit Jesus (0– 33) het avondmaal te nuttigen met zijn discipelen op de olijfberg in Jeruzalem. Hij kondigt aan dat één van zijn twaalf discipelen hem zal verraden.  En ja hoor,  door het verraad van Judas wordt Jezus gearresteerd door de soldaten van de Joodse hogepriester Kajafas. Het laatste avondmaal dus. De Joodse leiders willen Jesus ter dood veroordelen omdat hij teveel macht en volgers krijgt. De Romeinse Pontius Pilatus (20 v.Chr. – 40 n.Chr.) was de enige die bevoegd was om deze beslissing te nemen en wilde Christus in eerste instantie vrijspreken maar gaf vanwege de Joodse politieke druk uiteindelijk toe en veroordeelde Jesus tot de kruisiging. Dus werd Jesus op goede vrijdag gekruisigd en op paaszondag (eerste paasdag) vond de wederopstanding van Jesus plaats. Paaszondag begint tegenwoordig na de eerste volle maan van de lente, symbool voor wedergeboorte en de overgang van dood naar nieuw leven.

Wat vieren we tijdens het paasfeest?

De Joden vieren de uittocht uit Egypte (Exodus) tijdens de Pesach en dit feest werd door zowel de Joden als de Christenen (in die tijd meestal bekeerde Joden) gevierd. Na de erkenning van het christendom door de Romeinse regering in 313 na Christus evolueerde de Pesach en Pasen tot twee losstaande feesten. Pasen komt als woord van het Joodse Pesach.

De Christenen herdenken de verrijzenis van Christus en vieren de vervulling van de beloften van God aan het volk en de overwinning van het leven op de dood. Ook de natuur doet mee want Pasen valt altijd aan het begin van de lente en maakt zich op voor nieuw leven in de planten- en dierenwereld. Een mooi bruggetje naar het nieuwe leven zijn de paaseieren.

De paashaas of het paasei?

Goede vrijdag is volgens de katholieke kerk een vastendag, een dag waarop alle gedoopten tussen de 18 en 60 jaar slechts één volledige maaltijd per dag eten en geen vlees of zuivel producten mogen nuttigen. Dus ook geen eieren! Dat is een beetje onhandig omdat aan het begin van de lente kippen veel eieren gaan leggen. Boeren hadden de gewoonte om eieren als offer op hun akkers te verstoppen om de vruchtbaarheid te verhogen en gezinnen beschilderde de verboden eieren als decoratie. Met Pasen, het einde van de vastentijd (de 40 dagen tussen Carnaval en Pasen), verstoppen we daarom nog steeds beschilderde eieren in onze tuinen en huiskamers voor de kinderen. Tegenwoordig ook die van chocola natuurlijk! De verse eieren gebruiken in overvloed voor de paasbrunch in eindeloos veel paasgerechten.

Uiteraard waren het de Parijse banketbakkers uit de 18^de eeuw die bedachten om chocolade eieren te maken en dat werd uiteindelijk een commercieel succes in heel Europa, je kunt nu nog steeds hele grote, mooi versierde, holle paaseieren kopen bij de goede banketbakker in Nederland.

Uit eieren worden van die lieve kleine gele kuikentjes geboren, geel vanwege de gele dooier die het voedsel is voor het ongeboren kuiken. Symbolisch gezien staat geel daarom voor de lente, de voorjaarszon en het nieuwe leven. Geel is een paaskleur geworden.

De paashaas

Rooms-katholieken hebben als kinderverhaal dat paaseieren door kerkklokken uit Rome gebracht worden. Tijden het luiden van de klokken tijdens de mis op Witte Donderdag vliegen de gevleugelde klokken naar Rome om de paaseieren op te halen. Omdat de klokken tussen witte donderdag en paasnacht niet luiden is dat natuurlijk erg aannemelijk. Bij het eerste klokkengelui op paasmorgen mogen kinderen naar paaseieren zoeken.

Protestanten vinden dat maar flauwe kul en vertellen hun kinderen dat de paashaas een mandje op zijn rug heeft met daarin de paaseieren die de haas zelf verstopt in de tuin of op het balkon.

Deze traditie wordt voor het eerst beschreven in 1682 door de duitse arts Georg Franck von Franckenau (1643 – 1704) in zijn boek ovis paschalibus von Oster-Eyern. Vertaald in het Nederlands staat daar over de Protestante gewoonte uit de Elsas het volgende:

In de Elzas en aangrenzende regio’s worden deze eieren konijneneieren genoemd vanwege de mythe die wordt verteld om eenvoudige mensen en kinderen voor de gek te houden, namelijk dat de Paashaas rondloopt en eieren legt en ze verstopt in de kruidentuinen. Dus gaan de kinderen er nog enthousiaster naar op zoek, tot groot genoegen van lachende volwassenen.

Matzes en paasbrood

Tijdens Pesach vieren de Joden de Exodus uit Egypte, het verhaal gaat dat het vertrek zo snel moest gebeuren dat het deeg voor het brood niet de tijd kreeg om te rijzen. Tegenwoordig wordt er brood gebakken zonder zuurdesum, met andere woorden brood dat niet is gerezen (matzes). Op de dag voorafgaand aan Pesach is het de gewoonte dat er stukjes brood worden verstopt en dat pappa (of de kinderen) die dan moeten zoeken (bedikas chometz). Dat lijkt een beetje op het zoeken van eieren tijdens de viering van het Christelijke Pasen. Ook in Christelijke huishoudens wordt nog steeds Matzes gegeten, deze gewoonte is door de Joden die naar Amsterdam zijn gevlucht aan de Nederlanders doorgegeven, lekker met veel boter en suiker!

Christenen herdenken op witte donderdag (de donderdag voor Pasen) het laatste avondmaal van Christus, waarbij hij zichzelf vergelijkt met het brood dat hij uitdeelde. Maar Pasen is ook het einde van de 40 dagen durende vastentijd dus overvloed mag weer. In het door Claus van Laar (1697 – 1769) geschreven  Nederlandse kookboek De volmaakte Hollandsche keuken-meid (derde druk uit 1752) staat een recept onder Paas-brood hoe men dat bakken zal:

Neemt 8 ponden bloem, 4 ponden verleezen en schoon gewassene korenten, 24 Eijeren, 4 Nootemuscaaten, een loot Kaneel, een half pond gesmolten booter, een kom met laauwe melk met wat suiker daar in; wat gesnede sukade schillen, schoon men ‘er die kan uitlaaten, en een stuiver versche gist; kneed dit alles als brood te zaamen door een, en dan paas-brood van gemaakt en in den oven laaten bakken is heel goed.

Tegenwoordig doen we er vooral amandelspijs in en voegen we rozijnen toe.

Lamsvlees van God

Johannes de Doper (7 v.Chr. – ca. 30 n.Chr.) is de profeet die tijdens het dopen van Jezus zou hebben gezegd, “Ziet, daar is het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt”. Met Pasen eten we dus lamsvlees om te herdenken dat Christus degene is geweest die zichzelf heeft geofferd om alle zonden van de mensheid te compenseren.