Deze blog gaat over een bijzondere culinaire poes uit de Hollandse keuken, de Tompoes! In Nederland is dit gebakje een Hollandse trots geworden door de kleur van het glazuur te veranderen in Oranje tijdens belangrijke voetbal wedstrijden van het Nederlandse elftal. Toen Willem-Alexander werd geboren (27 april 1967) , vierde het koningshuis deze gebeurtenis met beschuit met blauwe muisjes en oranje tompoezen. Sindsdien is de tompoes het Koningsgebak en wordt op Koningsdag door ons massaal gegeten.

Wat is een Tompoes?

Een tompouce is een rechthoekig gebakje dat uit twee lagen bladerdeeg bestaat met daartussen geurige volle, van oorsprong gele, banketbakkersroom. De bovenste laag is geglazuurd en is meestal roze.

Kenmerkend is dat de tompoes heel moeilijk te eten is, de room spuit overal heen en het bladerdeeg kruimelt alle kanten op.

Wie kruimelt er nog meer?

De bekend Franse sprookjes schrijver Charles Perrault (1628 – 1703) schreef vele bekende sprookjes (Roodkapje, Assepoester enz.) waaronder Klein Duimpje (Le Petit Poucet, 1696) een klein mannetje dat met gekruimeld brood de weg terug naar huis wil vinden.

In 1812 schreven de gebroeders Grimm het sprookje Daumesdick en dat gaat ook over een klein mannetje dat in Nederland weer Klein Duimpje wordt genoemd maar in het Frans “Tom Pouce” en in het Engels “Tom Thumb”.

Door de naamsverwarring van de kleine sprookjes mannetjes en het gekruimel van het bladerdeeg is in Nederland de naam Tompouce ontstaan, als in een sprookje toch?

Generaal of Admiraal, tompoes (h)eten ze allemaal!

De Amerikaanse dwerg van 63,5 cm hoog, Charles Sherwood Stratton (1838 – 1883), werd heel erg beroemd onder zijn artiestennaam Generaal Tom Thumb en toerde door vrijwel de hele wereld waaronder ook Nederland waar hij op september 1858 optrad in het Vaudeville Français theater aan de Singel in Amsterdam. In Frankrijk werd zijn naam aangepast naar Général Tom Pouce (duim in het frans). Een van zijn meest populaire optredens, vooral in Amerika, was een persiflage op de kleine Napoleon Bonaparte.

Maar gelukkig hadden wij onze eigen dwerg van 70 cm uit Franeker, Jan Hannema (1839-1878), en zijn ouders vernoemde hem in 1845 naar zijn Amerikaanse concurrent Admiraal Tom Pouce.

Het verhaal gaat dat een Amsterdamse banketbakker het toentertijd zeer bekende Franse gebakje “Napoleon” onder de naam Tom Pouce (en dat werd tompouce) is gaan verkopen.

En de Tom Poes van de heer Bommel dan?

De naam van de beroemde poes als raadgever van de heer Bommel komt van Afine Kornélie Dik (1912 –  1990) die onder haar pseudoniem Phiny Dick onder andere kinderboeken illustreerde. Zij is degene die na een bezoek aan de banketbakker aan haar toenmalige man Marten Toonder (1912 – 2005) vertelde dat het gebakje Tom Poes wellicht een leuke naam was, nou die naam bleef!

Geschiedenis van de tompoes.

De Franse chef François Pierre de la Varenne (1615–1678) publiceerde in 1651 zijn kookboek “Le Cuisinier françois”. Het boek werd zo beroemd dat het in Nederland vaak illegaal werd gedrukt in Amsterdam (1653) en Den Haag (1654–1656). In het boek staat het eerste recept van de mille-feuille (duizend blaadjes), frans gebak bestaande uit bladerdeeg en room.

De beroemde chef Marie-Antoine Carême (1784-1833), vond het, vlak voor zijn dood, tijd om nu eens alle culinaire kennis die hij bezat over de Franse keuken voor het nageslacht te bewaren door het uitgebreid op te schrijven. Het werd een serie bestaande uit 5 delen getiteld “L’Art de la Cuisine Française” en gepubliceerd in 1833, meer dan 180 jaar na het boek van Varenne dus! In dit boek wordt “gâteau de mille-feuilles” beschreven, een moderne en verbeterde versie van het gebak van zijn voorganger.

Toch hebben de Italianen een punt wanneer ze verwijzen naar hun eeuwenoude traditie van gebak gemaakt met afwisselende lagen van bladerdeeg gevuld met banketbakkersroom. Deze wijze van bereiding kwam van Napels oftewel “napolitain”. Deze naam kwam in Frankrijk terecht en is later geassocieerd met hun held Napoleon!