Deze blog gaat over de geschiedenis en oorsprong van het familie product Blue Band in Nederland. Wie is er niet mee opgegroeid? Zelfs restaurant Loetje bakt zijn beroemde biefstukken in de Blue Band! Het begint allemaal met de Franse scheikundigen die zich gedurende de 19^de eeuw hebben toegelegd op de studie der vetten, ook wel oleochemie genoemd.

Michel Eugène Chevreul (1786-1889)

Als je naar de Eifeltoren kijkt dan zie je ter hoogte van het begin van de toren 72 namen staan van beroemde (Franse) wetenschappers. Chevreul is daar één van omdat hij als eerste de vetbestanddelen uit dierlijke vetten identificeerde waardoor goedkoop kaarsen en zeep kon worden geproduceerd. Ook Van Gogh had wat aan deze Eugène omdat hij de grondlegger is geweest van de moderne kleurenleer waar de impressionisten in die tijd zich in gingen verdiepen. Chevreul publiceerde het resultaat van al zijn onderzoeken in zijn boeken.

Hippolyte Mège-Mouriès (1817 – 1880)

Deze Franse chemicus gebruikte de boeken van Eugène als basis voor het maken van stabiele kunstboter door een rundvetfractie te mengen met magere melk. De smaak was raak en de productie van de kunstboter goedkoop. In 1869 patenteerde Hippolyte het proces in Frankrijk en Engeland. De Hollanders, die in die tijd de boterindustrie beheersten, hoorden van dit proces, met name twee families in Oss, de katholieke familie Jurgens en de joodse familie van de Bergh waartussen het totaal niet boterde.

Antoon (Antonius) Jurgens (1805 – 1880)

Er bestond in die tijd geen octrooi systeem in Nederland. Dus ging Antoon Jurgens persoonlijk op zoek naar de uitvinder van de kunstboter en vond hem in 1870 in Parijs. Eugène was niet de beroerdste en wilde best voor een zacht prijsje van 60.000 francs ( ƒ 30.000 gulden) het trucje aan Antoon leren. Na wat experimenteren en het verbeteren van het proces begint Antoon zijn eigen merken op de markt te brengen. Het bekende merk Zeeuws meisje komt in 1894 op de markt. In 1900 komt Jurgens vervolgens met de eerste consumentenverpakking, het merk Lotus, vanuit zijn fabriek in Oss. In 1915 lanceert het bedrijf het bekende merk Planta.

Simon van den Bergh (1819-1907)

Simon zat ook niet stil en via zijn contacten in Engeland viel hij met zijn neus in de boter en kon ook hij het patent van Michel Eugène Chevreul kopen. De twee families begonnen elkaar kapot te concurreren. In 1875 brachten beide families de eerste onverpakte margarine op de Nederlandse markt. Van den Bergh verhuisde vanwege de ruzie uit Oss naar Rotterdam en produceerde het merk Vitello in zijn Rotterdamse fabriek. Na een aantal rechtszaken met boterfabrikanten over de naam boter werd het product Margarine genoemd en Van den Bergh lanceerde in 1916 het merk Blue Band voor het eerst in Engeland, daarna in België en pas in 1923 in Nederland.

Grote reclame campagne in 1924

Het staatsbedrijf PTT (nu KPN) had in 1924 behoefte aan meer inkomsten en wilde voor geld best een reclame stempel zetten op de postzegels die toen op brieven en pakketjes werden geplakt. Van den Bergh zag zijn kans, ook al was het maar om de Jurgens eens goed te pesten. Postpakketen van zijn concurrent bestempelt met een Blue Band reclame!

De leuze werd KOOPT HEDEN BLUE BAND VERSCH GEKARND. Na een rechtszaak werd de actie na twee maanden al verboden omdat Margarine natuurlijk nooit vers gekarnd kan zijn.

Het tijdschrift Blue Band in 1925

Blue Band (lees de Van der Bergh fabriek) besloot in 1925 een tijdschrift voor het huisgezin te publiceren met huishoudelijke tips en recepten natuurlijk. De bedoeling was om het gezin (lees huisvrouw) te informeren over het gebruik van margarine als botervervanger. Het geniale van het tijdschrift was dat het ook strips bevatte voor de kinderen waaronder de avonturen van Pietje van Job Denijs (1893 – 1970).

Het Victory boekje uit 1930

Onze held Van den Bergh maakte in 1930 een reclame boekje met als bedoeling de consument ervan te overtuigen dat je Blue Band margarine (kunstboter) kon gebruiken in plaats van roomboter, met behoudt van smaak en geur voor de helft van de prijs. Het verhaal brengt ons met behulp van een Blue Band meisje naar Indonesië en Amerika en daarna naar de zeer schone fabriek in Rotterdam.

Helaas is de schrijver onbekend maar de zeer mooie illustraties zijn waarschijnlijk van Job Denijs , die ook al voor het tijdschrift Blue Band werkte.

Wat ik moeilijk vind om te vinden is waar de naam Blue Band vandaan komt, maar op blz. 56 is een hint van het antwoord beschreven:

….. Dat kleine verkoopstertje in haar aardig Schotsch japonnetje kunt u tegenwoordig overal ontmoeten: in allerlei dag- en weekbladen, in duizend-en-een winkels, op aanplakborden en…. in uw brievenbus. Door de blauwe Schotsche verpakking kunt u de margarine gemakkelijk herkennen ……

Samenwerking en oprichting Unilever in 1930

Gelukkig zijn het vaak de kinderen van twee eigenwijze familiehoofden, die beiden boter op hun hoofd hadden, die ervoor zorgen dat samenwerking toch mogelijk is. Na wat rationele gesprekken boterde het tussen de families en ze fuseerden in 1927 met anderen (waaronder Calvé) onder de naam Margarine Unie. Nou was er nog een grote concurrent de Engelse zepenproducent Lever Brothers. In 1930 besloten ze te fuseren en zo ontstond de multinational Unilever.

De Planta affaire in 1960             

Het probleem met de margarine van het merk Planta was dat het veel meer spetterde dan de concurrentie. De oplossing werd gevonden in de vorm van ME-18, het verbindingsmiddel werd aan Planta-margarine toegevoegd en het product werd met een rood label op de markt in 1960 op de markt gebracht.

Op 22 augustus 1960 brak er een onbekende epidemie uit in Nederland dat uitgroeide tot 100.000 slachtoffers met enorme jeuk en rode blaasjes. Iedereen in paniek! Gelukkig was er een slimme jongen van elf, Robbie Ouwerkerk, die ook blaasjes had gekregen en de rest van het gezin niet, hij had de nieuwe margarine gegeten en de rest roomboter (ik zeg niets ha ha). Robbie-Planta had gelijk, de ME-18 was de boosdoener. De productie werd stopgezet en Planta werd als merk vervangen door het merk Brio. In België is het merk Planta nog steeds te koop (ik zeg nog steeds niets). De nieuwe slogan werd een tijdje Planta is het enige dat ik U-Ni-LEVER.

Fred August Kummerow (1914 – 2017) en zijn transvetten 1996

De Amerikaanse biochemicus Fred Kummerow ontdekte in de 50tiger jaren dat door het eten van transvetten die gebruikt worden om plantaardige vetten te harden in onder andere margarine hart- en vaatziekten veroorzaken. Zijn eerste artikel verscheen in 1957 in Science. Uiteraard waren de financiële belangen binnen de voedingsindustrie, zoals gewoonlijk, veel hoger dan de gezondheid van de consumenten en daardoor duurde het tot de jaren 90 voordat onze Fred gelijk kreeg.

Het grappige van Nederland is dat het merk Becel al vanaf 1962 zonder transvetten werd geproduceerd en in 1996 waren alle margarines in Nederland “veilig”.

Professor Kummerow wist ook al dat cholesterol op zichzelf niet schadelijk was, daarom at hij zelf matig maar wel rood vlees, volle melk en roereieren met roomboter. Hij mocht het zeggen want hij is 102 jaar oud geworden.

Blue Band in de 21^ste eeuw

De moderne consument gaat steeds natuurlijker eten en worden daarbij gestuurd door reclame campagnes en wetenschappelijke onderzoeken. De zuivelindustrie heeft de roomboter weer in het goede lijstje gekregen ten koste van kunstboter, margarine dus. De margarineconsumptie daalde tussen 2010 en 2016 met ongeveer 25 procent en de boterconsumptie met ongeveer 10%.

Unilever zag de haar al in de boter zitten en verkocht zijn margarinetak aan KKR, een investeringsmaatschappij die onder andere merken de Becel, Blue Band, Bona, Bertolli en Zeeuws Meisje op de markt brengt onder de naam Upfield. Ook de oorspronkelijke Van der Bergh fabriek in Rotterdam is gesloten.   

Unilever gaat investeren in plantaardige producten en kocht De Vegetarische Slager die in de USA in 2020 met 70% groeide. Upfield kocht in 2020 Violife, een merk van plantaardige kaas.