Deze blog gaat over het zelf maken van Cranberrysaus. Het kost je ongeveer 10 minuten en je hebt een saus om je vingers bij op te eten. Als je dat niet doet dan kun je het een vegan saus noemen. We beginnen natuurlijk met de geschiedenis en de oorsprong van de cranberry (daar zit een onverwachte Nederlandse twist in). Daarna een aantal recepten, een hele makkelijke zonder koken, en een simpele met koken en een met rode port, plus de varianten. Deze simpele saus zit in de serie appeltje-eitje en doet het goed bij wild en gevogelte, maar ook bij het ontbijt, door de yoghurt enz.

Wat is een cranberry?

De cranberry (Vaccinium macrocarpon ) is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). Het is een kruipende of overhangende plant met dunne stengels. De bloem lijkt een beetje op een kraanvogel (crane) en dat werd cranberry. Maar het is gewoon de veenbes.

Waar komt de cranberry vandaan?

Ze komen uit Noord-Amerika en deze worden “American Cranberries”  (Vaccinium marcocarpon) genoemd. De Amerikanen eten deze saus, gemaakt met heel veel suiker, bij de kalkoen tijdens Thanksgiving. De in Europa groeiende cranberry wordt de  veenbes (Vaccinium oxycoccus) genoemd en wij eten deze saus met veel minder suiker en eten het voornamelijk met kerst bij wild en paté.

Hoe kwam de Cranberry in Nederland?

Pieter Sipkes Cupido (1805-1890), de beroemde strandjutter uit Kinnum Terschelling, liep na een hevige storm in 1839 over het strand en vond een ton rode wijn op het strand. In de duinen haalt hij de stop eraf, geen wijn, maar vieze zure rode bessen! Onze Pieter laat de ton achter en de Waddeneilanden zijn nu de plek in Nederland waar “Pieter-Sipkes” bessen groeien, de Europese cranberry. Pas in 1868 werden deze planten door de  botanicus Franciscus Holkema (1841-1870) ontdekt. Wij noemen deze bes ook wel lepeltjesheide bes.

De cranberrysaus in de literatuur.

Het eerst gevonden recept voor cranberrysaus staat op blz. 30 van de 1796 editie van The Art of Cookery geschreven door Amelia Simmons . Dit kookboek is bekend omdat het ook het eerste kookboek geschreven door een Amerikaanse voor Amerikanen uitgegeven in America is. Dat in tegenstelling tot de Engelse kookboeken die “gewoon” in Amerika werden gepubliceerd zonder rekening te houden met de unieke ingrediënten uit de nieuwe wereld.  

Nu de recepten.

De verse cranberries komen uit Amerika en zijn vrijwel altijd in Nederland verkrijgbaar van oktober tot maart. Als je ze niet kan vinden vervang ze dan door de diepvries versie. Proef eens een bes en dan merk je dat ze behoorlijk zuur en misschien wat bitter zijn, dus experimenteer met de smaken totdat je een eigen versie hebt. Ikzelf maak het met minder suiker omdat ik dat lekkerder vind bij (stoof)vlees, paté en de kaasplank.

Echt simpel (ongekookte versie)

Deze heb ik gekregen van mijn Amerikaanse buurvrouw toen ik in Massachusetts woonde. Zij kookte nooit en daarom is deze echt iets om te proberen.

Ingrediënten

250 g verse  cranberries (zak)

250 ml honing (of 200 g witte suiker)

1 sinaasappel, schil schoongeboend en in vieren gesneden

Bereiding

Doe alles in de blender of keukenmachine. Dus ook de schil van de sinaasappel.

Draaien en klaar, nou als dat niet simpel is!

Opmerking: Amerikanen houden van een zoete saus. Dus begin met 100 ml honing en pas aan naar je eigen smaak.

Simpel (gekookte versie)

Ingrediënten

250 g verse  cranberries (zak)

125 ml water

200 g witte suiker

Bereiding

Doe de cranberries met het water in een pannetje en breng aan de kook en laat 8 minuten zachtjes doorkoken voordat je de suiker erin doet, nog 2 minuten en klaar. Goed laten afkoelen (saus wordt dikker).

Variaties: Voeg ook nog port, sinaasappel sap en/of geraspte sinaasappel schil toe.

Cranberrysaus met port

Ingrediënten

250 g verse  cranberries (zak)

100 ml sinaasappelsap (verse)

75 ml port

100 g bastaardsuiker (wit, lichtbruin of donker)

Bereiding

Doe alle ingrediënten in een pannetjes en breng aan de kook. Laat daarna 8 minuten pruttelen. Vergeet de kruidnagels er niet uit te halen. Koud serveren.

Variaties: Vervang de kruidnagel door steranijs. Chef koks voegen een snufje zout voor het koken toe.