Deze blog zit in de serie kunst & eten en gaat over de relatie die Oscar-Claude Monet (1840 – 1926), de beroemde Franse impressionistisch kunstschilder, had met voedsel. Zoals veel grote kunstenaars was Claude Monet een moeilijke man met een zwaar autistische inslag, dus alles moest op zijn manier gebeuren en ook nog eens precies op (zijn) tijd. Hij stond vroeg op, zeg maar rond een uur of vijf, ontbeet uitgebreid en ging dan schilderen. Zijn hoofdmaaltijd was de lunch en die begon precies om 11:30, en ook zijn altijd uitgenodigde gasten, moesten op tijd zijn. Nu waren dat meestal ook moeilijke kunstenaars zoals Cézanne, Manet, Renoir, Degas en Sisley, dus die tolereerden elkaar. Om 14:00 begon het schilderen weer en precies om 19:00 werd het avondeten opgediend die altijd (!) met soep begon. Precies om 21:30 trok Monet zich terug om te gaan slapen. Maar ……. het grote voordeel van Monet was dat hij al zijn recepten heeft verzameld in zes handgeschreven recepten boekjes, dus we weten wat hij lekker vond!

Waar stond de eettafel van Claude Monet?

Uiteindelijk is onze gourmet in 1883 terecht gekomen in het Normandische dorpje Giverny waar hij tot zijn dood in 1926 is blijven wonen. Hij kocht daar “la Maison du Pressoir”, een huis met een ciderpers en twee appelboomgaarden. Zijn drie passies kunst en schilderen, tuinieren en een vijver aanleggen, en lekker eten met goede, verse producten uit eigen tuin heeft Monet daar kunnen botvieren. Denk aan het verbouwen van groentes, appels, pruimen, peren en kruiden in zijn aparte groentetuin.  Het houden van pluimvee, zoals de Bresse kippen, en snoek in de rivier de Epte waarvan hij een gedeelte “omtuinierde” in een vijver met daarin zijn beroemd geworden waterlelies. Zijn keuken was open, bovengronds en blauw en zijn trouwe kokkin Marguerite keek uit over de bloementuin met de vijver. De eettafel stond in de gele kamer (zie foto uit 1915).

Welke keukens kende Monet?

Op zijn vijfde kwam Monet in het Normandische Le Havre te wonen. Normandië staat culinair bekent om zijn boter, camembert, oesters, appels, cider en calvados. Monet kwam Eugene Boudin (1824-1898) tegen en schilderde zijn eerste bekende werk in 1858. Daarna vervulde hij zijn dienstplicht (1861-1862) in Algerije en kwam waarschijnlijk in aanraking met de Arabische keuken. Na zijn diensttijd woonde hij samen met Renoir in Parijs (1867) en begon Monet te eten in de kleine goedkope restaurantjes in de lichtstad. Het was ook in die periode dat hij zijn eerste “voedsel schilderij” in 1867 (zie foto) schilderde, een stuk vlees met zijn favoriete ingrediënt, knoflook. Toen de Frans-Pruisische Oorlog (1870-1871) uitbrak vluchtte Monet naar London om daarna via Nederland (Zaandam en Amsterdam) weer terug te keren naar zijn geliefde Frankrijk (1871). In Engeland at hij marmelade met toast, bacon and eggs, stilton kaas en Yorkshire Pudding en in Nederland werd hij verliefd op de Nederlandse gele kazen. Later in zijn leven trouwde een van zijn kinderen met een Amerikaanse schilder en daardoor kwam ook de Amerikaanse keuken op tafel, zoals bijvoorbeeld het gerecht kreeft Newberg.

 De lunch (le Déjeuner)

Monet’s goede vriend en kunsthandelaar René Gimpel zei er het volgende van:

“As a lunch, Claude Monet’s is wonderful. First, some hors-d’oeuvres with the best Norman butter, succulent sweetbreads with spinach, two chickens for five people: the first is roasted and nobody would touch it, the second is extraordinary, with black olives, then a tart, a pure delight and fruit as beautiful as flowers. Monet has always adored meals.”

Monet hield van lunchen, eigenlijk het liefst op een kleedje onder een boom! Gewoon lekker brood met paté en croute en gebraden kip en natuurlijk fruit toe met wijn uit mooie glazen. Claude hield van Sancerre en lekker cider. Zijn beroemde Le  Déjeuner sur l’Herbe (1865-66) was een reactie op het, in die tijd zeer gewaagde, schilderij van Manet in 1863 met de blote dame op het picknick kleedje naast twee geklede heren.

Het onderwerp lunch bleef trekken voor onze Monet dus hij schilderde in 1868 een mooie lunch met zijn eerste vrouw Camille en zoontje Jean. Voor een Nederlander komen er bekende dingen op tafel, en dat klopt omdat Claude in zijn “Hollandse periode” culinair het een en ander had overgenomen uit de Zaanstreek. Op het schilderij zien we zachtgekookte gepelde eieren, een schaal met lamskoteletjes en gebakken aardappels, een fles wijn natuurlijk, druiven en de frisse salade. Het was in die tijd gebruikelijk dat deze salade aangemaakt werd aan tafel. Een snufje zout werd opgelost in een opscheplepel met wijnazijn en over de salade verdeeld met goede olijfolie. Monet sloeg door in het gebruik van gemalen zwarte peper en dus kreeg hij een apart kommetje.

Zijn stiefzoon Jean-Pierre Hoschede schreef daar het volgende over:

“Salads he liked to season himself- and in what a manner! He would fill the spoon with ground black peppercorns, coarse salt, a lot of olive oil and a little wine vinegar, all well mixed up, and then douse the salad with the contents, making it almost black. Once it had been treated like this, the only people who could eat it were Monet and my sister Blanche, who always ate whatever he did”.

Hoe kwam Monet aan zijn recepten?

De handgeschreven receptenboeken geven vaak ook aan van welke chefs en vrienden de recepten zijn. Uiteraard sliep Monet soms maanden tijdens zijn schilder reisjes in leuke hotelletjes, en bij hem was de bijbehorende keuken belangrijker dan zijn bed.

Het hotel en restaurant A la Renommée des Galettes in het Normandische stadje Pourville was zo’n voorbeeld.

De eigenaar A la Renommée des Galettes was chef Paul Antoine Graff, met name beroemd geworden door het portret dat Monet van hem maakte in 1882. Zijn specialiteit was de appel Galettes, en uiteraard werd Monet verliefd op het gerecht en schilderde het dan ook op een regenachtige zondag middag, met een karafje cider erbij. Galettes zijn taartjes van bladerdeeg waarvan het deeg iets naar binnen zijn worden gevouwen. Waarschijnlijk schilderde Monet het doek als betaling voor zijn overnachtingen, een betalingssysteem waarvan ook Vincent van Gogh graag gebruik van maakte. Monet was overigens ook verliefd op de Tatin zusjes waar hij vaak hun Tarte Tatin at in hun restaurant.

Een ander goed voorbeeld is restaurant Fournaise, het restaurant waar de impressionisten van die tijd kwamen lunchen.

In 1857 kocht  Alphonse Fournaise  grond aan de Seine en opende samen met zijn vrouw het restaurant Fournaise en een bootjes verhuur bedrijfje. Het gerecht was de “tongfilet à la normande” en Monet heeft het recept van Alphonse gekregen. Het beroemde schilderij van Renoir “Le déjeuner des canotiers” (1880-1881) is een leuk kijkje op de lunch in het restaurant. Je kunt goed zien dat iedereen goed wist hoe je moest lunchen in de zomer, lekker lang met veel wijn en natafelen met fruit en cognac.

Links, met strooien hoed tegen de balustrade, is Alphonse Fournaise junior, de zoon van de eigenaar. Fournaises dochter Louise-Alphonsine staat in het midden tegen de balustrade.

Ook van vrienden kreeg Monet recepten, een Bouillabaise van Cézanne, ook de beroemde filmfamilie Sacha Guitry (Palette de porc) en zijn vader Lucien (lams stoof).

Maar een andere  vriend van Monet was de dichter Stéphane Mallarmé (1842 – 1898). Wat niet iedereen weet van deze beroemde dichter is, dat hij, om geld bij te verdienen, in het damesblad “La Derniere Mode” een kookrubriek schreef (1874). Dus Monet en Mallarmé deelden hun passie door recepten uit te wisselen.  In het receptenboekje verschijnt dan ook het recept voor cantharellen (Recette de Girolles).

Dit eenvoudige recept gaat als volgt:

Ingrediënten

1 kg schone cantharellen

125 gr spekblokjes (koop goede bij de slager)

50 gr reuzel (zelfde slager)

Teentje knoflook, zeer fijn gesneden

2 el peterselie, fijn gesneden

Bereiding

Laat de reuzel op hoog vuur smelten in een koekenpan. Braad de bacon met wat zwarte peper. Zet het vuur laag en voeg de cantharellen toe. Laat nu 90 minuten (!) koken of totdat al het water uit de cantharellen is verdampt. Voeg nu de peterselie en de knoflook toe, laat nog 5 minuten sudderen.

Mooi als bijgerecht.